نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی پردیس البرز دانشگاه تهران
چکیده
این مقاله کوشیده است تا با استفاده از مفاهیم و روش‌شناسی دیالکتیکی هانری لفور به بررسی تولید و تحولات فضای شهری بابلسر از دورة انعقاد معاهدة گلستان و ترکمنچای در دورة فتحعلیشاه تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی بپردازد. این پژوهش در مطالعه و تفسیر تاریخ فضا از منابعی چون سفرنامه‌ها، اسناد، عکس‌های برجا مانده، کتاب‌های تاریخی محلی، ملی و بین‌المللی، و تکنیک‌هایی چون مصاحبه‌های عمیق، بحث‌های گروهی، گردآوری تاریخ شفاهی، و مشاهدة آثار برجا مانده، استفاده کرده است و به بررسی ساختارها (اقتصادی و سیاسی)، و عوامل (روابط میان نیروهای اجتماعی) در کنار یکدیگر پرداخته است. با الهام از سه‌گانة مفهومی لفور، و با توجه به تجربة خاص این شهر، سه‌گانة ساخته شده جهت ترسیم بافت در هم پیچیدة فضا، شامل «عمل فضایی»، «سیاست‌های اقتصادی» و «اقتصاد سیاسی» است. مؤلفه‌های این سه‌گانه، در هفت زیر دورة تاریخی به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته‌اند. بررسی دیالکتیکی این سه‌گانه، حاکی از وجود چرخش‌های اقتصادی، فرهنگی، و تغییر در نیروهای اجتماعی است و فضا از فضای مطلق به فضای انتزاعی و از فضای انتزاعی به فضای متمایز متحول شده است. این پژوهش کوشیده تفسیری از این تحولات ارائه کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Production of Urban Space in BabolSar during Qajar and Pahlavi era
نویسندگان [English]
- Taghi Azad Armaki 1
- Minoo Sedighi Kasmaee 2
1 Professor in Social Sciences Faculty of Tehran University
2 PhD Student of Sociology, Pardis Campus, Tehran University
چکیده [English]
Based on Lefebvre’s concepts and dialectical methodology this article studies production and transformation of urban space of BabolSar during Qajar and Pahlavi Era. It studies structures (Economy, culture, politics) and agencies (relationships of social forces) simultaneously and together, by using sources such as travel literature, documents, photos, local, national, and international histories, and applying technics like deep interview, group discussion, oral history and observation. Regarding to Lefebvre’s triad, and special experience of this city, constructed triad in this research includes ‘Spatial Practice’, ‘Economic Policies’, and ‘Political Economy’. Components of these three aspects are traced in seven historical periods which are constructed from the findings of this research. Applying dialectical triad during different periods shows economic and cultural turns in internal and external social forces. Finally, it shows transition in space from absolute space to abstract space and then to differential space. This research has tried to present an anthropologic interpretation focusing on these changes.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dialectical triad
- Production of space
- History of space
- Cultural turn
- Babolsar
- آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۰)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ گل محمدی، احمد و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
- آزاد ارمکی، تقی و دلگشایی، بهروز (۱۳۹۰)، «مسئلة مدرنیزاسیون در ایران: مقایسة تطبیقی ـ تاریخی ایران و ترکیه در دوران حکومت رضاشاه و آتاتورک»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شمارة پنجم و ششم: ۱۴۱-۱۲۱.
- آزاد ارمکی، تقی (۱۳۹۱)، بنیان‌های فکری نظریة جامعة ایرانی، تهران: علم.
- اطهاری، کمال و فردین یزدانی (۱۳۸۷)، «بورژوازی مستغلات؛ کژکاردی جامعه، کژتابی شهر»، چشم‌انداز ایران، شمارة اسفند ۸۶ و فروردین ۱۳۸۷.
- تاج‌پور، محمدعلی (۱۳۴۴)، تاریخ دو اقلیت مذهبی یهود و مسیحیت در ایران، تهران: مؤسسة مطبوعاتی فراهانی.
- تیموری، ابراهیم (۱۳۳۲)، عصر بی‌خبری: تاریخ امتیازات در ایران، تهران: چاپ اقبال.
- حاتمی، سارو (۱۳۸۷)، «خاطراتی از اشغال بابلسر توسط ارتش سرخ شوروی»، بارفروش، شمارة ۷۴.
- حاتمی، سارو (۱۳۹۱)، «تاریخچة شیلات شمال»، بارفروش، شمارة ۹۳.
- حاتمی، سارو (۱۳۹۵)، عکس‌های تاریخی بابلسر، تهران: رسانش نوین.
- حاتمی‌نژاد، حسین و ناصح عبدی (۱۳۸۶)، «اقتصاد سیاسی و فضای شهری»، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شمارة ۲۳۷ و ۲۳۸.
- رابینو، ه.ل. (۱۳۶۵)، مازندران و استرآباد، ترجمة غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- رضاشاه پهلوی (۱۳۸۶)، سفرهای رضاشاه پهلوی به خوزستان و مازندران، به کوشش هارون وهومن، تهران: کمال اندیشه.
- روزنامة اطلاعات: ۶ خرداد ۱۳۰۷، ۱۲ شهریور ۱۳۰۸، ۵ اسفند ۱۳۰۸، ۲ شهریور ۱۳۰۹، ۲۱ تیر ۱۳۱۰، ۱۶ فروردین ۱۳۱۷، ۲۳ خرداد ۱۳۱۷
- سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، شناسة اسناد: ۸۴۱/۲۱۰؛ ۲۰۷/۲۳۰؛ ۳۳۰۵/۲۳۰؛ ۱۵۴۶/۲۴۰ ؛ ۱۵۸۲/۲۴۰؛ ۲۸۵/۲۴۰؛ ۳۲۷۴۷/۲۴۰؛ ۶۲۶۰۰/۲۴۰؛ ۸۰۲۳۶/۲۴۰؛ ۸۰۲۵۳/۲۴۰؛ ۸۱۶۶/۲۴۰؛ ۱۲۶۴۷۱/۲۹۳؛ ۶۳۵۲۲/۲۹۳
- سالنامة دنیا، ۱۳۴۹، ص ۶۱
- صفی‌نیا، رضا (۱۳۰۷)، استقلال گمرکی ایران، طهران: چاپخانة فردوسی.
- فوران، جان (۱۳۹۱)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال های پس از انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
- قلی‌پور، سیاوش (۱۳۹۱)، تولید اجتماعی فضای شهری: مطالعة موردی شهر کرمانشاه، پایان‌نامة دکترا به راهنمایی دکتر یوسف اباذری، دانشگاه تهران، دانشکدة علوم اجتماعی.
- لطفی، سرور (۱۳۳۴) خاطرات اردوی بابلسر، بی‌جا
- لفور، هانری (۱۳۸۹) تولید فضا، ترجمة محمود عبدالله‌زاده، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
- مکنزی، چارلز فرانسیس (۱۳۵۹)، سفرنامة شمال، ترجمة منصوره اتحادیه، تهران: نشر گستره.
- ملگونف (۱۳۶۴)، سفرنامة ملگونف به سواحل جنوبی دریای خزر، تصحیح، تکمیل و ترجمة مسعود گلزاری، تهران: انتشارات دادجو.
- مهدوی نادر، فرامرز (۱۳۳۳)، آنچه که در بابلسر گذشت، تهران: لوکس
- میرزا ابراهیم (۱۳۵۵)، سفرنامة استرآباد و مازندران و گیلان و ...، به کوشش مسعود گلزاری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
- ناصرالدین شاه قاجار (نسخة الکترونیکی)، روزنامة سفر مازندران، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیة اصفهان.
- Allen, John, and Michael Pryke (1994) ‘The Production of Service Space’, Environment and Planning D: Society and Space 12: 453-475.
- Banani, Amin (1961) The Modernization of Iran, USA.
- Carp, Jana (2008) ‘Ground-Truthing Representations of Social Space: Using Lefebvre’s Conceptual Triad’ Journal of Planning Education and Research, Vol 28(2): 129-142.
- Hernes, T (2004) The Spatial Construction of Organization Studies, John Benjamins Publishing Company.
- Lefebvre, Henry (1991) The production of Space, translated by Donald Nicholson Smith, Blackwell Publishing.
- Toyoki, Sammy (2004) Constructive Spatial Criticism on Critical Spatial Construction, Ephemera 4(4):376-384.
)