نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• پویا نعمت اللهی
• محمدرضا رسولی ¹
• محمود نجاتی حسینی ²

¹ دانشیار؛ عضو هیئت علمی دانشکدهی علوم ارتباطات و مطالعات رسانه؛ دانشگاه آزاد اسالمی؛ واحد تهران مرکزی

² استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در نظریه‌ی گفتمان جهان اجتماعی از طریق گفتمان در قالب معنا فهم شده و گفتمان‌ها حسب مطالباتی که جامعه از آن‌ها دارد، نظام معنایی مشخصی در وجوه مختلف می‌سازند.

این پژوهش با فراهم‌آوردن چارچوبی نظری بر اساس نظریه گفتمان لاکلائو و موفه، واگرایی‌ها و همگرایی‌های گفتمان‌های مرتبط با برجام در قالب دو گفتمان «رسمی/دولتی» و «محافظه‌کاری» را در سطح رسانه‌های هوادار آن‌ها و راستای حیث چگونگی تثبیت نظام معنایی شناسایی کرده است.

بدین منظور محتواهای رسانه‌ای پنج رسانه برای سه دوره‌ی سال 1394، سال 1395 و سال 1396 لغایت نیمه آبان 1397 بررسی شد.

حوزه‌ی پژوهشی به دو سطح خرد و کلان تقسیم شده است. در بخش خرد، موضوعات زبانی و واژگانی بررسی شده و در بخش کلان نیز موضوع پژوهش در قالب کاربست‌های گفتمانی مورد توجه است.

نتایج بررسی‌ها حاکی است هر دو گفتمان چشم به دالّ‌های تهی دارند. گفتمان رسمی/دولتی ذیل همین راهبرد عناصر و دال‌های تهی موجود در حوزه‌ی گفتمان‌گونگی را شکار کرده است.

در دوره‌های اول و دوم، گفتمان محافظه‌کار از رویکرد کنش‌گرایانه‌ی فعال‌تری برخوردار بوده و وقته‌های ایدئولوژیک را به خدمت درمی‌‌آورد.

در دوره‌ی دوم هر دو طرف دست به تغییر آرایش گفتمانی خود زدند. گفتمان محافظه‌گرایی دالّ مرکزی خود را از حوزه‌ی گفتمان‌گونگی رقیب اخذ کرد. در دوره‌ی سوم هر دو گفتمان به دال‌ّ‌های شناور توجه دارند.

در سازوکار برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی در عرصه‌ی زبان، بازنمایی‌های مثبت و منفی با هدف برساخت دوگانه‌ی «خودِ مشروع» و «دیگری نامشروع» در دستور کار هر دو گفتمان قرار دارد و شیوه‌ی اصلی در قالب راهکارهای ارجاعی است.

کلیدواژه‌ها

• "برجام"
• "برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی"
• "زنجیره‌ی هم‌ارزی و تفاوت"
• "نظریه‌ی گفتمان"
• "همگرایی و واگرایی گفتمانی"

عنوان مقاله [English]

The Convergence and Divergence of Media Discourses on JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action)

نویسندگان [English]

• Pooya Nematollahi
• Mohammadreza Rasouli ¹
• Seyyed Mahmoud Nejati Hosseini ²

¹ Associate Professor, Department of Social Communication Sciences, Faculty of Communications and Media Studies, Islamic Azad University, Tehran Central Branch, Tehran, Iran

² Assistant professor of Sociology; Islamic Azad University

چکیده [English]

The discourse theory holds that the social world is understood through discourse in the sense of meaning, and discourses construct distinct semantic systems in various respects in light of what society calls on them.
This study aims to provide a theoretical framework based on Laclau and Mouffe's Discourse Theory in order to identify divergences and convergences of the JCPOA-related discourses in the form of the "official/State" and "Conservative" discourses in the media outlets, supported them while trying to establish a system of meaning.
Content of five media outlets was selected and assessed in three periods of Iranian calendar 1394, 1395 and 1396 to 13th Aban 1397.
The field of research is divided into Micro (linguistic and lexical topics) and Macro (discursive applications) levels.

The results of study suggest that both discourses depend heavily on empty signifiers. Formal/State discourse follows this same strategy of the elements and empty signifiers in the field of discursivity. In the first and second eras, the Conservative discourse took a more proactive approach and exploited ideological moments. In the second era, both sides changed their discourse array.

Conservative discourse took Nodal Point from the field of discursivity of the competing discourse. In the third era, however, both discourses were focused on floating signifiers. In the field of language-foregrounding and backgrounding mechanism, positive and negative representations aimed at the dual construction of the "legitimate self" and the "illegitimate other" are on the agenda of both discourses and the main method is in the form of referential strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Joint Comprehensive Plan of Action" (JCPOA)
• "Foregrounding and backgrounding"
• "Chain of Equivalence and difference"
• "Discourse theory"
• "Convergence and Divergence"